Hozirgi globallashuv va texnologiyalar asrida, Yer sayyorasining ekologik holatini monitoring qilish va tahlil qilish insoniyat oldidagi dolzarb vazifalardan biriga aylandi. Ushbu vazifani muvaffaqiyatli bajarishda Google tomonidan ishlab chiqilgan Google Earth Engine (GEE) platformasi asosiy o‘rin tutmoqda.

🛰 Google Earth Engine nima?

Google Earth Engine – bu masofadan zondlash ma'lumotlarini tahlil qilish va ulardan foydalanishni osonlashtirish uchun yaratilgan bulutli hisoblash platformasi. Unda:

• Katta hajmdagi sun’iy yo‘ldosh ma'lumotlari va boshqa geografik ma'lumotlar saqlangan.
• Murakkab geografik hisob-kitoblar yuqori samaradorlik bilan amalga oshiriladi.
• Foydalanuvchilar JavaScript va Python dasturlash tillari orqali platformadagi hisoblash kuchidan foydalanishlari mumkin.

GEE ayniqsa, ilmiy tadqiqotlar, davlat tashkilotlari va xususiy kompaniyalar uchun qulay bo‘lgan vositadir.

🔎 GEE imkoniyatlari va xususiyatlari

Katta hajmdagi ma'lumotlar arxivi:
Google Earth Engine Landsat (1972 yildan buyon), Sentinel (ESA tomonidan boshqariladigan sun’iy yo‘ldoshlar), MODIS va boshqa manbalardan to‘plangan ulkan ma'lumotlar bazasiga ega. Ular qishloq xo‘jaligi, suv resurslari, iqlim o‘zgarishi va boshqa tarmoqlarni tahlil qilish uchun juda qo‘l keladi.

Bulutli hisoblash kuchi:
GEE ma'lumotlarni tahlil qilish jarayonida foydalanuvchining kompyuter kuchiga bog‘liq bo‘lmaydi. Bu katta hajmdagi hisoblashlarni tez va samarali bajarishga imkon beradi.

Ko‘p funksiyali dasturlash muhiti:
GEE’da ishlash uchun JavaScript asosidagi Code Editor yoki Python kutubxonasidan foydalanish mumkin. Bu, ayniqsa, dasturchilar va GIS mutaxassislari uchun katta qulaylik yaratadi.

Geografik indekslarni hisoblash:
NDVI (Normalizatsiya qilingan farqlangan o‘simlik indeksi), NDWI (Suv ko‘rsatkich indeksi), SAVI (Tuproq moslashuvchanligi indeksi) kabi ko‘rsatkichlarni osongina tahlil qilish va vizualizatsiya qilish mumkin.

Interaktiv vizualizatsiya:
GEE yordamida masofadan zondlash ma'lumotlari asosida xaritalar va grafiklar yaratish juda oson. Bu, ayniqsa, tadqiqot natijalarini aniq va ta’sirli ko‘rsatishda muhimdir.

    Google Earth Engine (GEE) qanday ishlashini tushuntirish uchun, uni uchta asosiy jarayonga bo‘lish mumkin: ma'lumotlar yig‘ish, tahlil qilish va natijalarni taqdim etish. Quyida har bir bosqich haqida batafsil ma'lumot berilgan:

Ma'lumotlar yig‘ish va saqlash

Google Earth Engine katta hajmdagi global masofadan zondlash ma'lumotlarini o‘z ichiga oladi. Bu platforma quyidagilarni taklif qiladi:

• Sun'iy yo‘ldosh ma'lumotlari:
  Landsat (NASA/USGS), Sentinel (ESA), MODIS, VIIRS kabi sun'iy yo‘ldoshlarning ko‘p yillik arxiv ma'lumotlari.
• Iqlim va atmosfera ma'lumotlari:
  NASA, ECMWF (ERA5), va boshqa tashkilotlar tomonidan yig‘ilgan harorat, yog‘ingarchilik va atmosfera ma'lumotlari.
• Yer yuzasi xaritalari:
  Land Cover (yer qoplamasi), Elevation (relyef), va tuproq xaritalari kabi ma'lumotlar.

Qanday ishlaydi?
Bu ma'lumotlar Google bulut platformasida saqlanadi. Foydalanuvchilar bulutga yuklangan ma'lumotlardan onlayn ravishda foydalanishadi. Bu esa, katta hajmdagi ma'lumotlarni o‘z kompyuteriga yuklamasdan ishlash imkonini beradi.

Ma'lumotlarni tahlil qilish

Google Earth Engine’da ma'lumotlarni tahlil qilish bulutli hisoblash texnologiyasi yordamida amalga oshiriladi. Bunda:

💻 Dasturlash muhiti:

GEE foydalanuvchilarga ikkita dasturlash tilini taklif qiladi:

• JavaScript: Google Earth Engine Code Editor yordamida interaktiv vizualizatsiya va hisoblashlar.
• Python: GEE API yordamida ma'lumotlarni kod orqali boshqarish.

🔄 Hisoblash jarayonlari:

1. Ma'lumotlarni tanlash: Foydalanuvchilar ma'lumotlarni filtrlaydi (masalan, vaqt oraliqlari, joylashuv yoki sun'iy yo‘ldosh turiga ko‘ra).
2. Ma'lumotlarni qayta ishlash: Tahlil algoritmlari (masalan, NDVI hisoblash, tasvirlarni chiziqli birlashtirish yoki tasniflash).
3. Ma'lumotlarni transformatsiya qilish: Raster va vektor formatdagi ma'lumotlarni qayta ishlash.

🛠 Hisoblash resurslari:

Hisoblash ishlari Google serverlarida amalga oshadi. Bu foydalanuvchining shaxsiy kompyuter kuchiga bog‘liq emasligini anglatadi.

Natijalarni vizualizatsiya qilish va eksport qilish

GEE natijalarni turli shakllarda taqdim etadi:

🌍 Interaktiv xaritalar:

Code Editor’da yaratilgan xaritalarni real vaqt rejimida ko‘rish va ulashish mumkin.

• Masalan, NDVI xaritasi yoki suv resurslari monitoringi xaritasi.

📊 Grafiklar va statistikalar:

Ma'lumotlarni grafiklar va statistik xulosalar ko‘rinishida vizualizatsiya qilish.

💾 Ma'lumotlarni eksport qilish:

Foydalanuvchilar natijalarni turli formatlarda yuklab olishi yoki boshqa platformalar bilan ulashishi mumkin:

• GeoTIFF: Sun'iy yo‘ldosh tasvirlari uchun.
• CSV: Statistik natijalar uchun.
• Shapefile yoki KML: Vektor ma'lumotlari uchun.

Misol: NDVI hisoblash jarayoni

NDVI (o‘simliklar holatini kuzatish indeksi) hisoblash Google Earth Engine’da juda oson amalga oshiriladi:

1️⃣ Ma'lumotlarni tanlash: Landsat yoki Sentinel sun'iy yo‘ldosh tasvirlarini tanlang.
2️⃣ Hisoblash: NDVI formulasi: (NIR - RED) / (NIR + RED) GEE’da bir necha qator kod bilan yoziladi.
3️⃣ Natijani vizualizatsiya qilish: NDVI xaritasini yaratish va uni ranglarda aks ettirish.
4️⃣ Eksport qilish: NDVI xaritasini GeoTIFF formatida eksport qilib, boshqa GIS dasturlarda ishlatish.

Google Earth Engine’ning ishlash mexanizmi: qisqacha

1. Foydalanuvchi so‘rov jo‘natadi: Siz kod orqali ma'lumotlar arxiviga so‘rov yuborasiz.
2. Bulutli hisoblash amalga oshadi: Google serverlari sizning kodingizni bajaradi va ma'lumotlarni qayta ishlaydi.
3. Natijalar yetkaziladi: Tahlil natijalari interaktiv xarita, grafik yoki ma'lumotlar shaklida taqdim etiladi.

Google Earth Engine afzalliklari

• Tezlik: Katta hajmdagi hisob-kitoblar tez va samarali amalga oshiriladi.
• Oson kirish: Internet orqali to‘g‘ridan-to‘g‘ri foydalanish imkoniyati.
• Katta ma'lumot bazasi: Sun'iy yo‘ldosh tasvirlarining ulkan arxivi.
• Ko‘p tarmoqli dasturlash: JavaScript va Python orqali moslashuvchan dasturlash imkoniyatlari.